Erzurum Kongresi’nin yapildigi 1919 yazinda Erzurum’da yasananlar tarihi mekânlarinda yâd edildi.
TDED Erzurum’un düzenledigi etkinlik Mustafa Kemal Pasa’nin 3 Temmuz’da Erzurum’a giris yaptigi Istanbulkapi’da basladi. Erzurum Kongresi’nin 100.yili münasebetiyle TDED Erzurum yayinlarindan ve Atatürk Üniversitesi yayinlarindan birbirinden kiymetli eserler çikaran Prof. Dr. Hakan Hadi Kadioglu Istanbulkapi’da mekânin tarihi önemine vurgu yapti ve Türk tarihinin yeniden dirilisinin mesalesinin yakildigi Erzurum Kongresi öncesi Erzurum ahalisinin, Kâzim Karabekir Pasa’nin ve kongre delegelerinin Mustafa Kemal Pasa’yi nasil bagirlarina bastigini yasanmis hikâyelerden hareketle anlatti. Mustafa Kemal Pasa’nin Erzurum Kongresi’ne Erzurum’un delegesi olarak katildigini, Erzurum’da o çok sevdigi askerlikten istifa ettigini ifade eden Prof.Dr. Kadioglu, Kâzim Karabekir Pasa’nin, askerlikten istifa etmesine ragmen Mustafa Kemal Pasa’nin emrine girmesini Türk tarihinin dönüm noktasi olarak açikladi. Ömrü boyunca askeri üniforma disinda elbisesi olmayan Mustafa Kemal Pasa’ya Erzurum valisinin kendi takim elbisesini verdigini, Erzurum Kongresi’nin sivil bir teskilatlanma ve isgale ve her türlü manda yönetimine direnis ve özgürlük hareketi oldugunu belirtti.
Bir avuç Erzurumlunun Mustafa Kemal Pasa ile beraber vatanin temellerini attigi o günlerde Mustafa Kemal’in Erzurum’da ilk olarak kullandigi ve bugün Erverdilerin Konagi olarak bilinen Cumhuriyet Caddesi’nde Cimcime hatun Türbesi’nin karsisindaki konaga geçildi. Oldukça harap olan konagin kongrenin ilk yol haritasinin belirlendigi konak oldugunu söyleyen Kadioglu, bu mekânin bir an evvel tarihi serefine yakisir sekilde yasatilmasi, müze ev olmasi gerektigini söyledi. Daha sonra Mustafa Kemal’in hocasinin da kabrinin bulundugu ve Erzurum’da kaldigi sürede genellikle Cuma namazlarini kildigi Muratpasa Cami’ye geçildi. Ardindan Asagi Mumcu’da bulunan Atatürk Evi’, simdilerde Iç Tedarik olarak kullanilan Mekteb-i Idadi gezildikten sonra tarihi kongrenin yapildigi Erzurum Kongre Binasi’na geçildi. Burada hazirlanan kongre görseli izlendi ve kongre kararlari okundu. Katilimcilarin duygu dolu anlar yasadigi program günün anisina çekilen toplu fotografla son buldu.