Çocuklarda hiperaktivite bozukluguna dikkat

Yrd.Doç.Dr. Ridvan Üney, “Dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugu, yaygin görülen bir sorundur. Bu çocuklarda dikkat sorunlari, asiri ve kontrolsüz hareketlilik yasitlarindan fazladir. Bazilarinda sadece dikkatsizlik, bazilarindaysa sadece asiri ve kontrolsüz hareketlilik görülmektedir. Ancak çogu çocukta her iki problem birlikte ortaya çikar. Bu problemler çocugun yasamini olumsuz etkiler. Dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugunun nedeni anne babalarin yanlis veya olumsuz tutumlari degildir. Yani bu çocuklar anne babalari tarafindan dogru yetistirilmemis, simarik ve yaramaz çocuklar degildirler. Bu sorunun olusumunda kalitsal yani genetik faktörlerin etkilidir” dedi. Yrd.Doc.Dr. Üney, dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugu olan çocuklarin özelliklerini söyle siraladi: “1. Ayrintilara özen gösteremez, derslerde dikkatsizce yanlislar yapar. Dikkatini sürdürmekte zorlanir. 2. Dogrudan kendisine konusulurken dinlemiyor gibi görünür. 3. Verilen görevleri eksik yapar. Sorumluluklarini yerine getiremez. 4. Ödev yapmak istemez. Uzun süre dersin basinda oturamaz. 5. Kalem, kitap gibi esyalarini kaybeder. 6. Dikkati kolayca dagilir. Unutkandir. 7. Kipir kipirdir, uzun süre hareketsiz kalamaz. Oturmasinin beklenildigi durumlarda oturdugu yerden kalkar. Uygunsuz ortamlarda ortalikta kosturur ya da bir yere tirmanir. 8. Sessiz oyun oynayamaz, oyun arkadaslariyla sorunlar yasar. 9. Asiri konusur. Sorulan soru tamamlanmadan cevap verir. Baskalarinin sözünü keser, sirasini bekleyemez. 10. Daginik ve düzensiz çalisir, zaman sinirlamalarina uyamaz. 11. Aileye okuldan ve ögretmenlerinden sikâyetler gelebilir.” Bu çocuklarin, genellikle arkadas iliskilerinde zorluklar yasadigini ifade eden Dr. Üney, “Çogunlukla anne babalari, arkadaslari ve ögretmenleri tarafindan yanlis anlasilirlar. Beklenmedik ve dengesiz gibi görünen davranislari, çogu ortamda gerginlige neden olur. Çocugun çevresindeki kisiler; bu davranislari, çocugun simarikligi, isteksizligi ve yaramazligi olarak yorumlarlar. Oysa ki bu davranislar, çocugun kontrolü disindadir. Dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugu olan çocuklar, kendilerini digerlerinden farkli hissederler. Çünkü bu problem çocugun kisilik gelisimini ve zihinsel becerilerini olumsuz etkiler. Yasadiklari beceri eksikligi ve sakarliklar çevrelerinden elestiri ve uyari almalariyla sonuçlanir. Çocuk hiçbir seyi dogru yapmadigini düsünür. Ailesinin kendisinden memnun olmadigini, kimsenin kendisinden hoslanmadigini hissedebilir. Sürekli uyarildigi için; ailesinin, arkadaslarinin ve ögretmenlerinin isteklerini yerine getiremedigini düsünür. Bu sebeple çocugun özgüveni de azalir. Genellikle arkadas iliskileri zayiftir. Bilmeden yanlis seyler söylerler. Digerlerini rahatsiz ettikleri için dislanirlar. Arkadaslarini yanlis anlarlar. Etraflarinda konusulanlari dinlemezler. Problem yasadiklarinda çözüm bulmakta zorlanirlar. Kurallara uymakta güçlük çekerler. Kendine hâkim olmakta güçlükler yasarlar. Büyük riskler alirlar, sonuçlarini düsünmezler. Kolay heyecanlanirlar. Saldirgan davranislarda bulunabilirler. Bu çocuklarda kaygi ve depresyon daha fazladir. Yalan söyleyebilirler, bir seyler çalabilirler. Kötü olduklari için degil, isteklerini hemen karsilamak için bunu yaparlar. Tüm bu olumsuz davranislari sebebiyle okulda etiketlenirler. Kötü arkadas gruplari tarafindan kabul gördükleri için, zamanla bu gruplarin içinde yer almaya baslarlar” diye konustu. Derslerde kendilerinden beklenenden az basari gösterdiklerini kaydeden Dr. Üney, “Sinif ortamina uyum saglamakta güçlük çekerler. Birebir çalismada daha iyi ögrenirler. Bu çocuklarla ilgili okuldan gelen sikayetler fazladir. Kisa çalisma süreleri ve mola vererek çalisma onlara daha uygundur. Derslerde bazen basariliyken, bazen basarisizdirlar. Bu çocuklarin aileleri hayal kirikligi ve tükenmislik yasarlar. Çogunlukla çocuklarindan utanirlar. Bu çocuklar kaba ve kirici konusabilirler, dalga geçebilirler. Anne-babalar bunu kisisel algilamamali ve bu davranislara alinmamalidir. Çocuktaki olumlu tarafa odaklanmak bu çocuklarin davranislarini degistirmede çok etkilidir. Dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugunun tedavisi; ilaç tedavisi, psikoterapi, aile egitimi, okul ve ögretmenle is birligini içerir. Dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugu olan çocukla yapilan oyun terapisi, çocuga kendi hayatini nasil idare edecegini ögretir. Özgüveni arttirir. Çocugun kendi davranislarinin, diger insanlari nasil etkiledigini anlamasini saglar. Kendini kontrol etmeyi ve sakinlestirmeyi ögretir. Öfkeyi uygun bir sekilde ifade etmesine yardimci olur. Psikoterapi çocuga uygun davranisi ögretmek, problem çözme becerilerini arttirmak ve duygularinin farkinda olmasini saglamayi hedefler. Dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugunda ailenin ve ögretmenlerinin çocuga nasil davranmasi gerektigi ile ilgili egitimin de terapi kadar faydali oldugu bilinmektedir. Çogu aile ilaç tedavisi ile ilgili kaygi duymaktadir. Ancak tedavi edilmeyen çocuklarda, gelecekte alkol ve uyusturucu madde kullanim riski fazladir” açiklamalarinda bulundu. Dr. Üney, bu durumda ailelere su önerilerde bulundu: “1. Çocugunuzda dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugu olabilecegini düsünüyorsaniz, mutlaka bir çocuk psikiyatristine danisin. 2. Dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugu hakkinda bilgi edinin. Uzmanlarla konusun, kitaplar okuyun. 3. Çocugunuzla konusurken sizi dinlediginden emin olun, gözüne bakarak konusun. 4. Karmasik görevler vermeyin. Adimlar halinde talimatlar verin. 5. Evdeki sinirlari net bir sekilde belirleyin. Bunlari onun görebilecegi bir yere yazin. 6. Sinir koyarken kisa komutlar verin. Uzun tartismalara girmeyin. 7. Ulasmalari gereken küçük hedefler koyun. 8. Gün içinde yapmasi gerekenleri planlayin. 9. Çocuktaki olumlu tarafa odaklanin. Olumlu davranisi takdir ederek hemen pekistirin. Basarisiz olsa da çocugun çabasini övün. 10. Olumsuz davranislarda mola verin. Çocugu olumsuz davranista bulundugu ortamdan uzaklastirip, kisa bir süre beklemesini saglayin.”