Isik kirliligi uyarisi: Yilda 1 milyar TL’lik enerji israf oluyor

Sehirlerin aydinlatilmasinda kullanilan güçlü yapay isiklar, yasanilan bölgeyi daha güvenli hale getirdigi ve büyük binalara ihtisamli ve olaganüstü bir görüntü kattigi için son dönemde popülerlik kazansa da isik kirliligini de beraberinde getiriyor. Dünyada yanlis aydinlatmadan dolayi kaybolan toplam isik miktarinin hem ekonomiye hem de insan sagligina ve dogaya olan olumsuz etkileri de gün geçtikçe artiyor. Yapay aydinlatmadan dolayi ortaya çikan enerji israfi ve diger sorunlara dikkat çeken Istanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Ögretim Üyesi Dr. Sinan Alis, Türkiye’de isik kirliligi kaynakli israfin yaklasik 1 milyar TL’ye ulastigini ifade etti.“NASA’nin bütçesinin 8’de 1’i her yil uzaya kaçiyor”Isik kirliligi ile birlikte gelen israfa dikkat çeken Alis, “Isik kirliligi aslinda isigin yanlis yerde ve yanlis zamanda kullanilmasiyla ilgili bir terim. Ama daha genel anlamiyla ifade etmek gerekirse uzaya kaçan ya da gökyüzüne kaçan gereksiz aydinlatma ve gereksiz isik kullanimi olarak söyleyebiliriz. Isik kirliligini olusturan birçok faktör var. Tabii en önemli sebepleri dis ortam aydinlatmasi. Buna bina aydinlatmalari, süsleme için kullanilan aydinlatmalar, bunlarin hepsi dahil aslinda. Ama temelde dis ortam aydinlatmasi isik kirliliginin esas kaynagidir. Amerikan’dan örnek verelim. Amerika’nin yillik isik kirliliginden kaynakli kaybettigi enerji tüketimi 3 milyar dolar, son zamanlarda 3 buçuk milyar dolara çikti. Bütün Amerika’nin yillik tüketimi bu düzeyde. Bunu Amerika’nin nüfusuna böldügünüz zaman kisi basina 10 dolardan biraz daha fazlaya tekabül ediyor. Böyle düsünüldügünde az gibi gelebilir ama 3 buçuk milyar dolar büyük bir rakam. Söyle karsilastiralim, NASA’nin bütçesi 24 milyar dolar, dolayisiyla NASA’nin bütçesinin 8’de 1’i her yil uzaya kaçiyor” diye konustu.“Türkiye’de 1 milyar TL’nin üzerinde toplam isik kirliligi kaynakli tüketimimiz gözüküyor”Türkiye ve Istanbul’daki isik kirliliginden dolayi ortaya çikan maddi kaybin altini çizen Alis, “Türkiye’de 1 milyar TL’nin üzerinde toplam isik kirliligi kaynakli tüketimimiz gözüküyor. Istanbul’da 250 milyon TL’nin üzerinde yillik toplam uzaya kaçan bos enerji masrafimiz oldugu görülüyor. Son yillarda yapilan bir çalismada 2012-2019 yillari arasinda Türkiye’de isik kirliliginin yüzde 80 arttigini gösteriyor. Istanbul, Türkiye’nin toplam isik kirliliginin yüzde 12’sini olusturuyor. Dolayisiyla bu ciddi bir rakam. En büyük isik kirliligi kaynagi Türkiye’de Istanbul. Bunun önüne geçmek için yapilmasi gereken seyler, birincisi kullandigimiz armatürleri degistirmek yani lambalarimizin türünü degistirmek. Zaten bütün dünya giderek led aydinlatmaya dogru geçiyor. Ama ledlerin de yanlis ve dogru türleri var. Onlarin bazilarinda biraz daha sicak renkli ledleri kullanmak, yani beyaz renkli ledler yerine daha sarimtirak ledleri kullanmak gerekiyor. Ikincisi ledler disinda mevcut ampullerimizi kullanmaya devam edecek olsak bile bu sokak aydinlatmalarinin sapkali dedigimiz yöntemlerle uzaya veya gökyüzüne isik kaçirmayacak sekilde perdelenmesi gerekiyor. Dolayisiyla sadece lambanin bulundugu yere ya da hemen altina isik vermesi gerekiyor” ifadelerini kullandi.“Gereksiz ve asiri aydinlatma hayvanlarin yollarini kaybetmelerine sebep oluyor”Isik kirliliginin insanlara, hayvanlara ve bitkilere verdigi zararlari anlatan Alis, “Özellikle gereksiz ve asiri aydinlatma hayvanlarin yollarini kaybetmelerine sebep oluyor. Sahil kiyilarinda Türkiye cografyasina özgü olan karetta karettalar ya da birçok baska hayvan yumurtlama yapacagi yerleri sasiriyorlar. Çünkü isiga dogru gidiyorlar ve alistiklari, yüzyillardir geldikleri kumsallari kaybedip baska yerlere gidip yumurtalarini birakiyorlar. Sonucunda uygun olmayan yerlere biraktiklari için belki o hayvanlar hayatta kalamiyor veya yasayamiyorlar. Kuslar yönlerini sasiriyorlar. Özellikle göçmen kuslar, Türkiye biliyorsunuz çok ciddi bir göçmen kus kusagi altinda, dolayisiyla bütün bu hayvanlar için ve daha birçok hayvan için aslinda yönlerini sasirma, yollarini kaybetme ve ölme gibi bir durum söz konusu oluyor. Bunun disinda asiri isik agaçlari kurutuyor. Bütün ekosistem aslinda birbirine bagli bir sekilde bundan çok ciddi etkileniyor. Üstüne üstlük insan içinde çok ciddi bir etkisi var. Çünkü eger karanlik bir ortamda uyuyamazsak melatonin salgilayamayiz. Melatonin salgilayamazsak da vücut kendini yenileyemez, dolayisiyla bu süreçlerde orta veya uzun vadeli olarak kanser ve benzeri hastaliklari tetikliyor” dedi.