Saltuklu Yili etkinlikleri öncesi tarihi eserlerin depreme karsi dayanikliligi ölçülüyor

Yakutiye Belediyesi’nce 2021 yilinda ilan edilmesi planlanan Saltuklu Yili etkinlikleri öncesi, 3 Kümbetler Tarihi Yapilarinin Insaat Mühendisligi Bakis Açisiyla Incelendi. Yakutiye Belediyesi sinirlari içerisinde bulunan 3 Kümbetler tarihi yapilari üzerinde Erzurum Teknik Üniversitesi Insaat Mühendisligi Bölümü ögretim üyesi Dr. Dilek Okuyucu ve arastirmaci ekibi tarafindan bir yapisal inceleme çalismasi baslatildi. Çalismanin kendi alaninda bir ilk olma özelligi tasidigina vurgu yapan Yakutiye Belediye Baskani Mahmut Uçar, hem Saltuklu Yili etkinlikleri için hazirlik yapmak, hem de ilçede bulunan ecdat yadigari tarihi eserlerin fiziki durumlarini degerlendirmek amaciyla, ETÜ’nün uzman ekibiyle bir ilki gerçeklestirdiklerini söyledi.Erzurum Teknik Üniversitesi Insaat Mühendisligi Bölümü Ögretim Üyesi Dr. Dilek Okuyucu ve ekibine çalismalarindan ötürü tesekkür eden Baskan Mahmut Uçar, “Kadim Erzurum sehri tarih boyunca sayisiz medeniyete ev sahipligi yapmistir. Öyle ki; Tebrizkapi’dan Havuzbasi’na dogru yapilacak bir yürüyüs insanlari tarihte bir yolculuga çikarmaktadir. Sehrimizin en önemli özelliklerinden birisi Saltukogullari tarafindan 1072 yilinda Erzurum’ da kurulan Saltuklu Devleti’ne baskentlik yapmis olmasidir. Bu Devletin tarihimizde çok önemli iki özelligi vardir. Bunlardan birincisi Saltuklu Devleti’nin Anadolu’ da kurulan ilk Müslüman-Türk Beylik Devleti olmasi; digeri ise belirli bir dönemde kadin bir hükümdar tarafindan yönetilmis olmasidir. Erzurum kadininin tarih boyunca cesaret ve özgürlük timsali olmasinin kökenleri Saltuklu Devlet Baskani Mama Hatun’a kadar uzanmaktadir. Yakutiye Belediyesi sinirlari içerisinde Saltuklu Devleti döneminde insa edilmis tarihi yigma yapilar bulunmaktadir. Bu yapilar, adeta bölgedeki Türk-Islam varliginin tapu senetleridir. Bu kültür mirasimiza gözümüz gibi bakmak, gençlere tanitmak, güvenle gelecege tasimak bizlerin sorumluluklarindandir. Bu kapsamda 2020 yili, Yakutiye Belediyemiz tarafindan Saltuklu yili olarak ilan edilmistir. Ancak yasanan Covid19 pandemisi nedeniyle pek çok etkinlik ilerleyen tarihlere ertelenmisse de yapilacak çalisma kapsami bakimindan bir ilk olma özelligi tasiyan önemli bir çalismaya Yakutiye Belediyesi’nin himaye ve destekleri, Erzurum Il Kültür ve Turizm Müdürlügü’ nün saglamis oldugu yasal izinler dâhilinde baslanmistir. Belediyemiz sinirlari içerisinde bulunan 3 Kümbetler tarihi yapilari üzerinde Erzurum Teknik Üniversitesi Insaat Mühendisligi Bölümü ögretim üyesi Dr. Dilek Okuyucu ve arastirmaci ekibi tarafindan bir yapisal inceleme çalismasi baslamistir. Bu çalisma kendi alaninda bir ilk olma özelligi tasimaktadir. Bölgedeki kümbet yapilarindan birisi Saltuklu Devleti kurucusu Emir Izzettin Saltuk’a ait olabilecegi bilgisi mevcuttur ve bu kümbet Emir Saltuk Kümbeti olarak anilmaktadir. Kümbetler Türk-Islam Mimarisi’ ne özel abidevi mezar yapilaridir. Mühendisler sahada yapacaklari çalisma ile kümbet yapilarinin dinamik davranis parametrelerini deneysel olarak, yapiya hiçbir zarar vermeden elde etmeye çalisacaklardir” diye konustu. Ögretim Üyesi Dr. Dilek Okuyucu ise çalismayi söyle açikladi; “Her insanin kendine has kalp ritmi, nabzi vardir. Benzer durum tüm yapilar için de geçerlidir. Insanin kalp ritmindeki her türlü degisiklik sagligina iliskin bilgiler sunarken; benzer durum yapilar için de geçerlidir. Insanin kalp ritmi vücuduna, ritmin saglikli bir sekilde ölçülebilecegi bölgelere, baglanan sensörler yardimiyla alinmaktadir. Mühendisler, benzer bir uygulamayi 3 Kümbetler bölgesindeki kümbet yapilari üzerinde gerçeklestireceklerdir. Yapinin titresim tepkilerini ölçecek sekilde yapiya hassas sensörler baglayacaklar ve kümbet yapisinin nabzini almaya çalisacaklardir. Yapilar, özellikler tarihi yapilar, genellikle nazlanmakta ve mühendislere kendilerini kolay kolay açmamaktadirlar. Öyle ki; duvar yapilarinin içinde ne oldugunu dahi tam olarak bilemiyoruz? Yapilacak çalisma ile kümbet yapilarinin bir nevi kalp ritimleri kayit altina alinacak ve saglik durumlari incelenecektir. Bu çalisma kendi alaninda, kümbet yapilarina uygulanmasi bakimindan bir ilk olacaktir. Kendisi Saygin bir hekim olan Yakutiye Belediye Baskanimiz Dr. Mahmut Uçar’in saha çalismalarimiza tesrif ederek yapilarin sagligini incelerken bizleri bilgileri ile desteklemesi ekibimiz açisindan çok önemlidir; bizlere güç verecektir” diye konustu. Çalisma Saltuklu Yili etkinlikleri kapsaminda gerçeklestiriliyor. Emir Saltuk Kümbeti basta olmak üzere bölgedeki diger kümbetler teknik olarak incelenecek. Kümbetler, mühendislere bilgi sunacak. Mühendisler bu bilgiye erisme gayesiyle çalismayi gerçeklestirecekler. Çalisma kapsaminda 3 yüksek lisans tezi üretilecek. Arastirma sürecinin pek çok kuruma örnek olacagini düsünülüyor.“Yapinin belirli yerlerine sensörler yerlestirdik” Erzurum Teknik Üniversitesi Insaat Mühendisligi Bölümü Yapi Anabilim Dali Ögretim Üyesi Dilek Okuyucu üç kümbetlerde yapilan çalismalar hakkinda su bilgileri verdi; “Bulundugumuz yerde ki çalismalarimiza 10 kisilik lisansüstü arastirmaci grubu ile Erzurum’da bulunan Üç Kümbetler yapilarinda yapisal incelemeler yapmaktayiz. Yapilan çalisma kendi alanimizda da bir olma özelligini tasiyor. Kümbet yapilarinin beton davranisi, teknik olarak ta modern analizlerini yapmak için Üç Kümbetlerde bulunuyoruz. Daha basit bir ifade ile anlatmamiz gerekirse, daha dogrusu her vatandasin kolayca anlayabilmesi açisindan, nasil ki hepimiz insaniz ve her birimizin de birer nabzi var. Her insanin kendine has kalp atma ritmi varsa, bunun gibi bu durumlar yapilarda da bulunmaktadir. Bizler bunlara yapilarin periyodu diyoruz. Yani yapinin periyodu diyoruz. Model davranis periyotlari da diyoruz. Üç Kümbetler yapilarini sensörleri baglayarak yapinin nabzini yani parametresini ölçüyoruz. Bu çalismalara deneysel model analiz deriz. Kümbet yapilarinin onarilmalari bakimindan bir ilk yapiliyor. Temel amaç kümbet yapilarinin davranislarini incelemek, 600 veya 800 yillik yapilar bulunuyor. Zamanimiza kadar da çok az müdahale görmüsler. Erzurum’da depremsel bölgede bulundugundan dolayi özellikle 1850 ve 1870 yillari arasinda çok yikici depremler yasanmis. Bu yapilar yikici depremlere ragmen ayakta kalmayi basarmislar. Mutlaka ufak tefek hasarlar elbette olmustur. Bizler de bu yapilari incelemek için çalismalarimizi sürdürüyoruz. Erzurum Yakutiye Belediyesi, Kültür ve Turizm Il Müdürlügü, Anitlar ve Tarihi Yapilari Koruma Kurulu, Milli Emlak Dairesi, bizlere yasal izinleri sagladilar. Çalismalara üç gün önce basladik. Bir kaç gün daha yapilari incelemek için burada bulunacagiz. Çalismalarimiz lisansüstü düzeydedir. Esas burada olmamizin bir baska amaci ise Saltuklu Devletinin baskenti olan Erzurum’a dikkat çekmek, burada Saltuklu Devlet Baskaninin da türbesi burada bulunuyor, o yapiyi da inceleme firsati bulacagiz. Anadolu’da kurulan ilk Türk Beyligidir. Bizler buna da dikkat çekmek istiyoruz. Ilk kez bir kamu kurulusu bizleri davet ederek birlikte çalisma imkani sundular. Sonuçlarini da bilim dünyasi ile en kisa zamanda da paylasiriz. Yapilara yerlestirilen sensörler ile o yapiyi bir günlük bir izleme yapiyoruz. Yapinin belirli yerlerine sensörler yerlestirdik. Nasil ki hastaneye gittigimiz de nabzimi ölçmek için kardiyografi çekilirken vücudumuza sensörler baglanir ve ölçüm yapilirsa, bizlerde aynisini yapiyoruz. Ölçüm alinacak noktalar belirlenir, belirlenen noktalara sensörler baglanir yani kablolu baglamalar yapiliyor. Bir günlük bir ölçüm ile farkli sekillerde o yapidan titresimleri aliyoruz, yani zeminden gelecek farkli titresimlere yapinin verdigi tepkiyi ölçmektir. Gelen tepki ile yapinin davranislarini ölçmüs oluyoruz. Üç kümbet bulunuyor, her bir kümbet için birer günlük çalismalar yaparak o yapilarin davranislarini ölçüyoruz.”“Dünya da ve ülkemiz de böyle bir çalisma belki de bir ilk olacak” Yakutiye Belediye Baskani Dr. Mahmut Uçar ise Erzurum’un tarihi eser bakimindan zengin bir il oldugunu ifade ederek, “Birçok medeniyete ev sahipligi yapmis ve ilimizde de birçok tarihi eseri bünyesinde bulundurmaktadir. Geçen sene Pandemiden önceki dönemde Erzurum’da Saltuklulara dair eserleri gün yüzüne çikarmak, onlari yeni nesillere aktarabilmek için çalismalar yapilacakti. Bunun içindir ki 2020 yilini da Saltuklu yili ilan etmistik. Ancak yasanilan Pandemi nedeniyle 2021 yilina ertelendi. Çalismalarda tarihi eserleri incelemek ve onlarin bakimi yapmakti, Erzurum Teknik Üniversitesi Insaat Bölümünden hocalarla is birligi yaparak binalarin durumunu ele aldik ve inceleme firsati bulduk. Insaat Mühendisi arkadaslarla Üç Kümbetlerin adeta kardiyografisini çekiyoruz. Yapilarin durumlarini, davranis biçimlerini inceleme firsati buluyoruz. Depremlerde yasanan refleksleri inceleme firsati buluyoruz. Doga olaylarini inceleme firsati buluyoruz. Yakutiye Belediyesi olarak her türlü lojistik destegi saglamis bulunuyoruz. Saltuklu yili çalismalari kapsaminda çalismalara basladik. Kümbetlerin hareketliligini incelemek açisindan Dünya da ve ülkemiz de böyle bir çalisma belki de bir ilk olacak. Yapilan tetkikler neticesinde alinacak bilgileri degerlendirme firsati bulacagiz. Bizden sonraki nesillere de aktarmak amaciyla çalismalarimiza basladik. Diger tarihi eserlerde de bu tür çalismalar yapilacak. 2021 yilini Saltuklu yili olarak neden ilan ettik, bilindigi gibi Saltuklular Anadolu’ya ilk gelip ilk yerlesen Müslüman Türk Beyligidir. O zaman da Erzurum baskent olarak yapilmis. Bunun içindir ki Saltuklular da ilk eserlerini Erzurum’da vermistir. Bizlerde bu eserleri gelecek nesillere aktarmak amaciyla 2021 yilini Saltuklu yili olarak ilan ettik. Tarihi eserlere fiziki çalismalar yapilacak” diye konustu.