SGK hileli bosanmayi affetmiyor

2013’te savciliga suç duyurusu uygulamasi kaldirilinca hileli bosandigi için ayligi kesilenler geçen yil 19.277’ye ulastiSosyal Güvenlik Kurumu (SGK), 2015 yilinda ölüm ayligi alan 19 bin 277 kisinin bosandigi esi ile fiilen birlikte yasadigini tespit ederek ayliklarini kesti. SGK, bu kisilerden, haksiz yere aldiklari ayliklari da yasal faiziyle geri istedi.SGK’dan ölüm ayligi baglatmak için öteden beri çesitli hilelere basvuruluyor. Bekâr kiz çocuklarina saglanan ölen anne babalarindan yetim ayligi hakkindan yararlanmak için esiyle muvazaali olarak bosanma uygulamasi en yaygin yöntemi olusturuyor. Ölüm dösegindeki kayinpederinden dul ayligi baglatmak için kocasindan bosanip kayinpederiyle resmi nikâh kiyanlara da rastlaniyor.Son yillarda mevzuatta yapilan degisiklikler ile Yargitay tarafindan verilen bazi kararlar, kamuoyunda kafalarin karismasina yol açti. Kafa karisikliginin en önemli sebebi, SGK’nin 2013 yilinda yaptigi yönetmelik degisikligi oldu. SGK, “Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline Iliskin Usul ve Esaslar Hakkinda Yönetmelik”te 2013 yilinda gerçeklestirdigi degisiklikle, “Bosanma nedeniyle gelir veya aylik baglandiktan sonra bosandigi esiyle fiilen birlikte yasanmasi” durumunda savciliga suç duyurusunda bulunma uygulamasina son verdi. Bu degisiklik, ölüm ayligi almak için bosandigi esiyle birlikte yasayanlarin artik ayliklarinin kesilmeyecegi seklinde algilandi.DOLANDIRICILIK IÇIN SUÇ DUYURUSU YOKBu degisiklikten önce, SGK, bosandigi esiyle birlikte yasadigi tespit edilenlerin hem ayligini kesiyor hem de cumhuriyet savciliklarina, dolandiricilik iddiasiyla suç duyurusunda bulunuyordu. Yapilan yargilamada, devleti dolandirmaktan dolayi 3 yildan 7 yila kadar hapis cezasi isteniyordu. Bu kisiler ayrica, yetim ayligi alarak elde ettikleri toplam menfaatin 2 katindan az olmamak üzere adli para cezasiyla cezalandiriliyorlardi.Ancak, dolandiricilik iddiasini kanitlamak çok zor oldugu için uzun süren yargilamalar genellikle SGK’nin aleyhine sonuçlaniyordu. SGK bu nedenle yönetmeligi degistirerek suç duyurusunda bulunma uygulamasindan vazgeçti ancak ayliklari kesmeye devam etti.ÖDEME SGK’NIN HATASINDAN OLMUSSA ZAMAN ASIMI SÜRESI 5 YIL5510 sayili kanunun 96. maddesine göre, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafindan yapilan “yersiz ödemeler” geri aliniyor. Yersiz ödeme vatandasin kusurlu veya kasitli davranislarindan dogmussa, hatali islemin tespit tarihinden geriye dogru 10 yillik süre içinde yapilan ödemeler geri aliniyor. Yersiz ödeme, SGK’nin hatali islemlerinden kaynaklanmissa bu kez zaman asimi süresi 5 yil olarak uygulaniyor. Yersiz ödenen ayliklarin 24 ay içerisinde SGK’ya iade edilmemesi halinde, ayrica o dönemde yürürlükte olan kanuni faiz uygulaniyor.96’NCI MADDEYE GÖRE KIMLERIN AYLIGI KESILIR?5510 sayili kanunun 96. Maddesi, ölüm ayliginin yani sira haksiz yere alinan diger aylik ve gelirlerin de faiziyle birlikte kuruma iade edilmesini emrediyor. Bu nedenle, magdur olmamak için hangi durumlarda aylik ve gelirin kesilecegini bilmek ve bu durumunu SGK’ya yazili olarak bildirmek önem tasiyor. Aylik kesilmesini ve kesilmemesini gerektiren durumlar söyle:506 SAYILI YASA KAPSAMINDAKILER (SSK):-Yaslilik ayligi alanlar kamu isyerlerinde çalismaya basladiklarinda bu ayliklari kesilir. Isçi statüsünde, sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalisabilirler. Bag-Kur’lu olarak ayliklari kesilmeden çalisabilirler.– Malullük ayligi özel sektörde çalismaya basladiklarinda kesilir; Bag-Kur’lu olarak ya da kamuda çalisirlarsa kesilmez. 2925VE 1479 SAYILI YASA KAPSAMINDAKILER (BAG-KUR):– Yaslilik ayligi kamuda çalismaya basladiklarinda kesilir. Isçi statüsünde sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalisabilirler. Bag-Kur’lu olarak, ayliklari kesilmeden çalisabilirler.– Malullük ayligi özel sektörde, kamuda veya kendi adlarina Bag-Kur’lu olarak çalismalari durumunda kesilmez.5434 SAYILI YASA KAPSAMINDAKILER (EMEKLI SANDIGI):– Emekli ayligi özel sektör ve Bag- Kur’lu olarak çalismalari halinde kesilmez. Kamuda çalismaya baslarlarsa emekli ayliklari kesilip sigortalari yatirilmaya devam eder.-Vazife malullügü: Kamuda, özel sektörde veya Bag-Kur’lu çalismalari durumunda ayliklari kesilmez.ANAYASA MAHKEMESI’NIN 2011’DEKI KARARIYLA IADENIN ÖNÜ AÇILDISGK’nin bu isleminin yasal dayanagini, 5510 sayili Sosyal Sigortalar ve Genel Saglik Sigortasi Kanunu’nun “Gelir ve aylik baglanmayacak haller” baslikli 56. maddesinin 2. fikrasi olusturuyor. Söz konusu fikra, “Esinden bosandigi halde, bosandigi esiyle fiilen birlikte yasadigi belirlenen es ve çocuklarin, baglanmis olan gelir ve ayliklari kesilir. Bu kisilere ödenmis olan tutarlar, 96’nci madde hükümlerine göre geri alinir” diyor. Sosyal güvenlik mevzuatina 1 Ekim 2008 tarihinde giren söz konusu düzenlemenin Anayasa’ya aykiri oldugu iddiasiyla 2009 yilinda Diyarbakir, Zonguldak ve Malatya is mahkemelerince Anayasa Mahkemesi’ne basvuruldu. AYM, 2011 yilinda verdigi kararla, bu düzenlemenin Anayasa’ya aykiri olmadigi hükmüne vardi ve tartismayi noktaladi. Zaman zaman Yargitay tarafindan halen, bu konuda açilmis davalarda, ayligi kesilenler lehine karar verildigi olabiliyor. Ancak, bu kararlarin gerekçesi çogunlukla, fiilen birlikte yasadiklarinin yeterli delille kanitlanmamasi olarak gösteriliyor. Yargitay Hukuk Genel Kurulu’nun 2012 yilinda verdigi içtihat niteligindeki kararda, “esinden bosandigi halde, bosandigi esiyle fiilen birlikte yasadigi belirlenen” seklindeki kanun hükmünün tartismasiz olduguna dikkat çekildi. Kararda, kanunun, bosanmanin muvazaali olup olmadigini sorgulamadan, esinden bosandigi halde, bosandigi esiyle fiilen birlikte yasadigi belirlenen kisilerin ayliklarinin kesilmesini emrettigi vurgulandi.KIZ ÇOCUKLARI EVLENDIGI ZAMAN AYLIK KESILIYORKanun uyarinca, anne babasindan dolayi yetim ayligi alan kiz çocuklari evlendiklerinde ayliklari kesiliyor. Bosandiklari takdirde ise yetim ayligi yeniden baglaniyor.HILE NASIL TESPIT EDILIYOR?Çogunlukla Alo 170 hattina gelen ihbarlar degerlendiriliyor.– Ihbarlar daha çok kisilerin komsusu, kardesi gibi yakinlari tarafindan yapiliyor.– Ihbarlar siraya konulup kamu kurumlarindan alinan bilgilerle adresten çevre sorusturmasi yapiliyor.– Ilk olarak sikâyetçi olan kisilerden yazili ifade aliniyor. Sonra ekipler bir dedektif gibi inceleme yapmaya basliyor.– Önce muhtardan bilgi aliniyor. Komsularindan, marketinden, çevresindekilerden ifadeler aliniyor.– Genelde olumsuz bir görüntü yasanmamasi için eve gidilmiyor. Çevreden gizli sorusturma yapiliyor.AYLIGI KESILENLER ÇOGUNLUKLA ISÇISGK 2015 yilinda 4/a (SSK) statüsündeki 15 bin 488 kisinin 4/b (Bag-Kur) statüsündeki 684 kisinin ve 4/c ( Emekli Sandigi) statüsündeki 3 bin 105 kisinin ölüm ayligini, “bosandigi esi ile fiilen birlikte yasadiklari” için kesti.Gazete Habertürk – Ahmet Kivanç / Tahsin Akça